ویژه روز-په چین کې د افغانستان لوی سفیر مولوي بلال کریمي (د شانګهای همکاریو سازمان د ۲۰۲۵م کال انلاین محصول او د شانډونګ د پرمختللي تجارت) تر عنوان لاندې افتتاحیه غونډې ته وینا وکړه.
غونډې ته د یاد سازمان د عمومي منشي مرستیال،د نوموړي سازمان سیمه یز مشر، د چین هیواد د سوداګرۍ خونې مشر، او د یو شمیر هیوادونو سفیرانو هم وینا وې وکړې.
د افغانستان سفیر مولوي بلال کریمي د شانګهای سازمان له غړو هیوادونو سره د اقتصادي، تجارتي، ترانزیټي او کلتوري اړیکو د پراختیا او پیاوړتیا،په یاد سازمان کې د افغانستان د ناظر په توګه د غړیتوب د بیرته احیا کیدو، د سازمان د غړو هیوادونو تر
منځ د صادراتو او وارداتو د لیږد را لیږد پر اهمیت او همکارۍ، چین هیواد ته د افغانستان د زراعتي محصولاتو او صنعتي تولیداتو د ګڼ شمیر اقلامو د صادرولو پر وړاندې د پرتو خنډونود له منځه وړلو، په چین هیواد کې افغان سوداګرو ته په نندارتونونو کې د پاویلینونو او غرفو په برخه کې د مرستې او اسانتیاوو برابرولو، د بندرونو او ترانسپورتي شبکو په برخه کې د پراختیا او اسانتیاوو په رامنځته کولو او یو لړ نورو مسائلو په اړه خبرې وکړې.
همدارنګه کریمي د غونډې په حاشیه کې د یاد سازمان د عمومي منشي له مرستیال او نورو مشرانو سره په انفرادي توګه هم لندې لیدنې ترسره کړې.
همدارنګه کریمي د غونډې په حاشیه کې د یاد سازمان د عمومي منشي له مرستیال او نورو مشرانو سره په انفرادي توګه هم لندې لیدنې ترسره کړې.
تحلیل:
د ۲۰۲۱ کال وروسته د افغانستان اسلامي امارت او چین ترمنځ اړیکې د یو شمېر مهمو فکتورونو له مخې پرمختګ کړی دی.
چین چې یوه ستره نړیواله او سیمه ایز ځواک ده، د افغانستان جغرافیایي موقعیت په پام کې نیولو سره دې ته په نظر کې نیسي چې افغانستان کولای شي د چین د نړیوالو زیربناوو او اقتصادي پروژو لکه د “کمربند او سړک” نوښت کې مهم رول ولري.
په دې تحلیل کې د چین او افغانستان اسلامي امارت ترمنځ اړیکې له ۲۰۲۱ کال وروسته په څو برخو کې تشریح شوي دي:
۱. اقتصادي او تجارتي همکاري
چین د افغانستان سره خپلې اقتصادي اړیکې پیاوړې کولو ته جدي توجه ورکوي، په ځانګړې توګه د “کمربند او سړک” نوښت له لارې چې هدف یې د آسیا په کچه د ترانسپورتي شبکو، زیربناوو او تجارت پراخول دي.
افغانستان د طبیعي زیرمو په برخه کې غني دی، او چین دا زیرمې کولی شي د خپلو صنعتي اړتیاوو لپاره وکاروي. چین همدارنګه غواړي چې په افغانستان کې په مختلفو برخو کې لکه معادن، زیربناوو او تجارت کې همکاري وکړي.
۲. امنیتي همکاري
چین او افغانستان په امنیتي برخو کې هم ځینې همکارۍ لري.چین د ترهګرۍ په ځانګړې توګه د “داعش” او نورو افراطي ډلو په اړه اندیښمن دی چې د افغانستان د سرحدونو په سیمو کې فعالې دي او دا د چین امنیت ته ګواښونه رامنځته کوي.
افغانستان اسلامي امارت هم دې ته ژمن دی چې د چین د اندیښنو لپاره د حل لارې پیدا کړي او ژمنه یې کړې چې د ترهګرۍ او افراطي ګروپونو په وړاندې مبارزه وکړي.
۳. بشردوستانه مرستې او پرمختیایي همکاري. چین افغانستان ته بشردوستانه مرستې هم رسولې دي، په ځانګړې توګه د هغو کړکیچونو په مهال چې افغانستان په اقتصادي او بشري بحران کې و.
چین د افغانستان د خلکو د اړتیاو پوره کولو لپاره د خوراکي توکو، درملو او نورو اړینو شیانو مرستې وړاندې کړې دي. د دې ترڅنګ، چین په افغانستان کې د پراختیايي پروژو په برخه کې هم مرسته کړې چې د دې هېواد په بیا رغونه کې مرسته وکړي.
۴. جغرافیایي او استراتیژیکې ګټې
چین افغانستان ته د جغرافیایي موقعیت له مخې اهمیت ورکوي. افغانستان د آسیا مرکزي او جنوبي برخې تر منځ موقعیت لري، چې د چین لپاره د ترانزیت او د نورو هېوادونو سره د اقتصادي اړیکو پراختیا لپاره مهم دی.
د افغانستان له لارې، چین کولای شي خپل نفوذ په آسیا او منځنۍ آسیا کې پراخه کړي، او همدارنګه له پاکستان سره خپلې اړیکې لا پیاوړې کړي.
۵. چالشونه او ستونزې
سره له دې چې د چین او افغانستان ترمنځ همکاري پرمختګ کړی، خو ځینې چالشونه او ستونزې هم شتون لري. یوه له اصلي ستونزو څخه دا ده چې افغانستان لا هم د نړیوالو لخوا په بشپړه توګه د یوه مشروع حکومت په توګه نه دی منل شوی. دا وضعیت کولی شي د چین لپاره ځینې ستونزې رامنځته کړي، په ځانګړې توګه په تجارتي او اقتصادي برخو کې.
همدارنګه، د افغانستان داخلي کړکیچونه، لکه اقتصادي بحران او بشري اړتیاوې، کیدای شي د چین لپاره د پانګونې او همکارۍ په لارو چارو کې خنډ جوړ کړي.
۶. هیله او راتلونکی اړیکې په راتلونکي کې، چین به احتمالا د افغانستان سره د خپلې اقتصادي او امنیتي همکارۍ کچه لا نوره هم لوړوي.
چین کېدای شي په افغانستان کې د زیرساختونو، معادنو او نورو اقتصادي برخو کې د اوږد مهاله پانګونې په لټه کې وي.
که څه هم، افغانستان ته اړتیا ده چې د خپلو امنیتي او سیاسي شرایطو پیاوړتیا لپاره کوښښ وکړي، ترڅو د چین سره اوږدمهاله او پایدارې همکارۍ ولري.
پایله:
د چین او افغانستان اسلامي امارت ترمنځ اړیکې وروسته له ۲۰۲۱ کال څخه د یو شمېر فرصتونو او چالشونو سره مخ دي.
دغه اړیکې په اقتصادي، امنیتي او بشردوستانه برخو کې پراختیا مومي، خو د نړیوالو منل، د افغانستان داخلي وضعیت او امنیتي ننګونې کولی شي د دې اړیکو پر پراختیا اغیزه ولري.
په مجموع کې، چین به هڅه وکړي چې د افغانستان په څېر یو استراتیژیک شریک په خپل اقتصادي او امنیتي پلانونو کې راواړوي، که چیرې افغانستان یو باثباته او همکار حکومت جوړ کړي.
ویژه روز
