وزیر خارجه ایران برای جلب حمایت اردوغان به ترکیه رفت

ویژه روز-هم‌ زمان با تشدید تنش در خاورمیانه بعد از حمله موشکی جمهوری ایران به اسراییل و افزایش احتمال حمله تلافی‌ جویانه اسراییل به اهداف راهبردی در داخل ایران، «عباس عراقچی»، وزیر امور خارجه این کشور به ترکیه سفر کرد.

به نوشته رسانه‌ های نزدیک به حکومت، این سفر با هدف هماهنگی با دولت‌ های منطقه و تلاش برای کنترول سطح تنش‌ ها بوده است.

اسراییل از زمان شروع جنگ غزه بعد از میزان سال گذشته، موضوع انتقاد سخت رسانه‌ ها و مقام‌ های ترکیه بوده است.

ترکیه و اسراییل که در یک دهه گذشته روابط پرتنشی داشتند، سال ۱۴۰۱ در پی بهبود این روابط بودند که بار دیگر بعد از جنگ غزه در میزان سال پیش، این روابط پرتنش شده است.

کشته شدن «اسماعیل هنیه»، رهبر سیاسی «حماس» در تهران، «حسن نصرالله»، رهبر «حزب‌ الله» در بیروت و سرانجام «یحیی سنوار»، رهبر حماس در غزه، ضربه ‌ای به ایران بود که از هر دو سازمان حمایت می‌ کند.

در همین شرایط منطقه و تهدید کشورهای منطقه توسط ایران در صورت اجازه استفاده از خاک این کشورها به اسراییل برای حمله به ایران، وزیر امور خارجه ایران به ترکیه سفر کرده است.

«عباس عراقچی» برای نشست همکاری منطقه‌ ای قفقاز جنوبی به میزبانی «هاکان فیدان»، وزیر امور خارجه ترکیه، با حضور «جیحون بایرام اف»، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان، «آرارات میرزویان»، وزیر امور خارجه ارمنستان و «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه (وزاری خارجه ۳+۳) به استانبول سفر کرد.

ایران وایر نوشته است،این نشست در سایه حملات سپاه به اسراییل و احتمال واکنش اسراییل به ایران، بیشتر به یک نشست حاشیه‌ ای تبدیل شد.

در مصاحبه با تلویزیون «ان‌ تی‌ وی»، بدون اشاره به نشست ۳+۳ در پاسخ به سوال خبرنگار این شبکه که آیا جمهوری اسلامی آماده هرگونه حمله احتمالی اسراییل است، عراقچی می‌گوید: «هرگونه حمله خط قرمز ماست.

حمله اسراییل را ما جواب این کشور به خود حساب نمی‌ کنیم بلکه حمله این کشور حساب کرده و تمام آمادگی ها را برای مقابله با این حمله داریم.»

وزیر خارجه ایران گفته «اگر چنین حمله ای صورت بگیرد، در صورت اصابت به تاسیسات هسته ای، با انتقام مشابهی مواجه خواهند شد.

اکنون همه اهداف را در اسراییل مشخص کرده‌ ایم، تعلل نمی کنیم، اما عجله هم نمی کنیم.»

درباره سوالی اینکه چرا بعد از ۱۹ روز هنوز اسراییل پاسخی نداده است، عراقچی گفت: «این به‌ دلیل فشار بین‌المللی بر روی اسراییل است.

جنگ منطقه‌ ای گسترده احتمال دارد رخ بدهد. از طرف دیگر کشورهای منطقه نیز رایزنی‌ هایی برای جلوگیری از جنگ وجود دارد.»

نگاه ترکیه به تنش میان ایران و اسراییل چیست؟

سفرهای منطقه‌ای عراقچی به امید کاهش تنش‌ ها و امید به جلوگیری از پاسخ اسراییل به حمله موشکی سپاه پاسداران به اسراییل انجام می‌ شود.

بیانیه این سفر چند روز پیش از سوی وزارت امور خارجه ایران منتشر شد و گزارش شد که سفر عراقچی به کشورهای منطقه، بخشی از دسترسی دیپلماتیک تهران «برای پایان دادن به نسل کشی، وحشیگری و تجاوز» است.

وزیر خارجه ایران در نشست خبری مشترکی که با آقای فیدان داشت، با اشاره به اینکه نگرش ترکیه به مساله فلسطین قابل تحسین است، با لحن ملایمی تهدیدهای ایران  را تکرار کرده و گفت: «کشورهای منطقه به آن‌ ها اطلاع داده‌ اند که اجازه نخواهند داد از سرزمین آن‌ ها در حمله احتمالی اسراییل به ایران استفاده شود، صدای مشترکی در منطقه در پاسخ به نسل‌ کشی و جنگ شنیده شده است.»

هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه نیز در این نشست گفت که با همتای ایرانی خود درباره روابط دوجانبه رایزنی کرده و انقره متعهد به افزایش تجارت بین دو کشور است و افزود: «اسراییل تهدید به حمله به تاسیسات نفتی و هسته‌ ای ایران می‌ کند.

این‌ گونه مواضع تهاجمی،ایران را مجبور به برداشتن گام‌ های قانونی و مشروع می‌ کند.»

فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه دو روز پیش هم در یک برنامه تلویزیونی از احتمال بالای جنگ بین اسراییل و ایران گفته بود که ترکیه و منطقه باید برای آن آماده باشند.

عراقچی در ادامه سفر خود به ترکیه در پی جلب حمایت ترکیه از ایران در مقابل پاسخ احتمالی اسراییل، با «رجب طیب اردوغان» نیز دیدار کرد و به اشتراکات ترکیه و ایران به حمایت از فلسطین در مقابل اسراییل اشاره کرد.

ردوغان نیز در این دیدار گفت که، «اسراییل به‌ دنبال اقدامات تحریک‌ آمیز برای گسترش درگیری‌ ها در منطقه است و تحریم تسلیحاتی که قرار است در سازمان ملل علیه اسراییل اعمال شود، در مقابله با این کشور تاثیرگذار خواهد بود.»

کارشناسان در ترکیه چه می‌ گویند؟

«هولکی جئویز اوغلو»، کارشناس سیاسی و نماینده حزب عدالت و توسعه در یک برنامه تلویزیونی با اشاره به اینکه ایران با اسراییل وارد جنگ نمی‌ شود، می‌ گوید: «کشورهای عربی بعد از جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷ حالا با اسراییل نزدیک شده‌ اند و در پی وارد شدن به جنگ با اسراییل نیستند.

ایران هم در پی حفظ رژیم است. جنگ این کشور با اسراییل سمبلیک است. کار ایران بیشتر بیانیه صادر کردن است. کاری که سالیان سال است انجام می‌ دهد.»

«مته سوهتا اوغلو»، روزنامه‌ نگار، در مورد تنش بین ایران و اسراییل می‌ گوید: «ایران بعد از مرگ قاسم سلیمانی ۱۲ جنرالش کشته شده و به‌ صورت پیوسته در سال‌ های اخیر بیرق‌ های سیاه و قرمز برافراشته است.

پیوسته از انتقام سخن گفته و در نتیجه مذاکرات پشت پرده داشته است. مرگ هنیه و نصرالله برای ایران اصلا اهمیتی ندارد و ایران فقط در پی حفظ رژیم است. هلال شیعی ایران در منطقه دیگر به پایان رسیده است.»

«ارول مترجملر»، کارشناس روابط بین‌الملل، در مورد احتمال جنگ بین ایران و اسراییل پا را فراتر گذاشته و می‌گوید: «در صورت فروپاشی رژیم و تجزیه ایران، یک ساعت بعد نوبت ترکیه می‌ رسد.»

مواضع ترکیه درباره فلسطین نشانه ‌ی نزدیکی با ایران است؟

تنش‌ های میان ایران و ترکیه در ده سال اخیر پیچیده و چندلایه بوده است. اگرچه این دو کشور از نظر دینی و فرهنگی اشتراکات زیادی دارند، اما در مسائل منطقه ‌ای و ژئوپلیتیکی غالبا در مقابل یکدیگر قرار گرفته ‌اند.

یکی از اصلی‌ ترین زمینه‌ های اختلاف، بحران سوریه بوده است. در‌حالی‌ که ایران از رژیم بشار اسد به‌ عنوان یکی از مهم‌ ترین متحدان منطقه‌ ای خود حمایت کرده، ترکیه در جبهه‌ ای متفاوت قرار گرفته و از گروه‌ های مخالف دولت سوریه و برخی از نیروهای مخالف اسد حمایت کرده است.

این اختلافات در سال‌ های اخیر به‌ ویژه پس از آغاز جنگ داخلی سوریه، به تنش‌ های دیپلماتیک و بی‌ اعتمادی میان دو کشور منجر شده است.

علاوه بر سوریه، سیاست‌ های منطقه ‌ای ترکیه نیز باعث نگرانی ایران شده است. یکی از این سیاست‌ ها که بارها مورد انتقاد مقامات و رسانه‌ های ایرانی قرار گرفته، تلاش ترکیه برای راه ‌اندازی کریدور «زنگه‌ زور» است. این گذرگاه که از نخجوان (منطقه‌ ای خودمختار در جمهوری آذربایجان) در اصل باعث تغییراتی در ژئوپلیتیک منطقه قفقاز جنوبی می‌ شود و ممکن است به کاهش نفوذ ایران در این منطقه استراتژیک منجر شود.

ایران معتقد است که این پروژه می‌ تواند تعادل منطقه‌ای را به نفع ترکیه و جمهوری آذربایجان تغییر دهد و از اهمیت راهبردی ایران بکاهد.

با‌وجود این تنش‌ ها و اختلافات، ترکیه و ایران همچنان به همکاری در برخی زمینه‌ ها ادامه داده‌ اند؛ به‌خصوص در موضوعات اقتصادی و تجاری، هر دو کشور به‌ دلیل نزدیکی جغرافیایی و اشتراکات اقتصادی، به حفظ روابط تجاری و اقتصادی خود ادامه داده‌ اند.

در حوزه‌ های سیاسی و امنیتی اما، رقابت آن‌ ها بر سر نفوذ منطقه‌ ای به‌ ویژه در مناطق بحرانی مثل خاورمیانه و قفقاز به‌ وضوح دیده می‌ شود.

با‌این‌ حال، سخنان رجب طیب اردوغان، رییس‌ جمهور ترکیه درباره ایران، به‌ ویژه در زمینه‌ های مرتبط با حمایت از فلسطین، باید در چارچوب گسترده‌ تری از سیاست خارجی ترکیه مورد بررسی قرار گیرد.

در این راستا، ترکیه گاهی مواضعی را اتخاذ می‌ کند که ممکن است همراستا با ایران به نظر برسد، چراکه هر دو کشور مخالف سیاست‌ های اسراییل هستند.

با‌این‌ حال، این حمایت‌ ها لزوما به معنای نزدیکی ترکیه به ایران نیست.

ترکیه در سیاست‌ های منطقه‌ ای خود، به‌ ویژه در قبال اسراییل و فلسطین، همواره تلاش کرده است تا نقش فعالی ایفا کند و از این طریق جایگاه خود را در جهان اسلام تقویت نماید؛ لذا حمایت‌ های آقای اردوغان از فلسطین بیشتر از منظر افزایش قدرت و نفوذ ترکیه در جهان اسلام قابل تفسیر است.

ویژه روز